Wezuwiany z okolic wzgórza Rokitki

Słowo wstępne...

Gdyby zapisywać pewne informacje w postaci wzorów, wzór o którym myślę wyglądał by tak:

Skały wapniowe + metamorfizm kontaktowy pochodzący od stygnących ciał ganitoidowych = interesujące minerały

Skały wapniowo-krzemianowe na Wzgórzach Strzelińskich przeszły długą drogę ewolucji tektonicznej. Margle i wapienie przeobraziły się pod wpływem metamorfizmu regionalnego i wzbogacenia protolitu przez ten metamorfizm w wapń, glin, magnez, żelazo i krzemionkę. W efekcie końcowym stały się skałami wapniowo-krzemianowymi. W późniejszym czasie odcisnęły na nich swoje piętno intruzje granitów i tonalitów (czytaj metamorfizm kontaktowy i związana z mim metasomatoza). Co skutkowało częściową rekrystalizacją i zmianą składu mineralnego skał wapniowo-krzemianowych (Wojnar B., 1995). Podsumowując... oba te czynniki doprowadziły w rożnym stopniu do powstania skały o niezwykłym składzie mineralnym. Kontakt dwóch środowisk skalnych o rożnym chemizmie w połączeniu z wysoką temperaturą i czasem ciśnieniem jest swoistą wylęgarnią minerałów. 

Wezuwiany...

Największa wychodnia skał wapniowo-krzemianowych na Wzgórzach Strzelińskich znajduje się pomiędzy wzgórzem Gromnik, a okolicami kamieniołomu kwarcytu w Krzywinie. Wychodnia ta znana jest już od dawna, zaznaczono ją (aczkolwiek niedokładnie) na dziewiętnastowiecznej mapie geologicznej "Gór Dolnego Śląska i Terenów Przyległych" (Beyrich E i in., 1865)". Bogate w kalcyt skały wapniowo-krzemianowe, oraz soczewki marmurów w niej występujące eksploatowano prawdopodobnie jako surowiec do wypału wapna w łomie znajdującym się w okolicy wzgórza Rokitki. Dlatego też wzbudziły zainteresowanie ówczesnych geologów. W pracy E. Schumachera z 1878 roku znaleźć można informacje na temat składu mineralnego występującej tu skały. Autor ten opisuje piroksen (diopsyd) o zielonej barwie, przechodzący w amfibol, który buduje partie skały wapniowej wraz z wezuwianem i granatem. Informację tą powtarza w 1888 roku H. Traube w opracowaniu pod tytułem "Die Minerale Schlesiens". Nowsze badania (Borkowska M., 1961) potwierdzają że w składzie występującej tu skały wapniowo-krzemianowej występują piroksen (zielony diopsyd), wollastonit, plagioklaz, kwarc, kalcyt, grossular (hessonit) i wezuwian. Czyli parageneza mineralna, która nadaje tej skale ciekawy wygląd. No waśnie.... skała ta ma barwę, nadaną przez naprzemianległe zielone i białe smugi. Na co nakładają się nieregularne, nieco spłaszczone smugi i wytrącenia barwy brunatno-czerwonej, które są skupiskami wezuwianów. Niestety ta najciekawsza barwnie i mineralogicznie skała występuje opisywanym łomie jedynie w kilku strefach. Ponadto, rzadko spotyka się tu pojedyncze dobrze wykształcone kryształy wezuwianu, najczęściej są to zrosty kilku kryształów bez prawidłowych zakończeń (Łobos K., 2006). Około 200 metrów ku SW od wspominanego wyżej, dużego łomu skał wapniowo-krzemianowych znajduję się mniejsze wyrobisko, nie oznaczone na żadnej z map topograficznych (zaznaczone na poniższej mapie dolną czerwoną strzałką) Łom ten odwiedziliśmy z żoną w pierwszej kolejności. Nie znaleźliśmy tam wezuwianów, ale mimo to jest ono ciekawe i warte pokazania.

Duży łom skał wapniowo-krzemianowych w 1893 roku

(Źródło: Master / David Rumsey Map Collection)

Łomy skał wapniowo-krzemianowych (strzałki) w 1912 roku na tle wychodni tych skał (kolor niebieski)

(Źródło: mapa - Mapster / Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, geologia - Szczegółowa mapa 
geologiczna Sudetów arkusze Kuropatnik [Wójcik L., 1963] i Jegłowa [Berezowska B., Berezowski S., Cwojdziński S., 1991]

Mały łom skał wapniowo-krzemianowych

Widok w poprzek upadu warstw, zarysowują się tu zjawiska krasowienia skał zawierających węglan wapnia

Nieco dalej duży łom ze skałami wapniowo-krzemianowymi (widok na ścianę wzdłuż upadu warstw)

Widok w poprzek upadu warstw na SW ścianę wyrobiska

Strefa wzbogacona w wezuwian

Jaśniejsze soczewki skał zawierających wezuwiany, widok w poprzek upadu warstw

Fragment odłupanej skały z wezuwianem...

...stanowisko pracy geologa...

...i sam geolog

Białe i zielone smugi a między nimi wezuwiany

Czasem strefy z wezuwianem osiągają 2-3 cm miąższości, widoczny jest również wollastonit
(biała strefa na warstwie zielonego diopsydu poniżej zapałki)

Lepiej wykształcone kryształy wezuwianu

Zrosty kryształów wezuwianu

Duży kryształ wezuwianu

Skupiska ziarniste

Zbita masa wezuwianów i pojedyncze dobrze wykształcone osobniki

Jaśniejsza strefa z wezuwianem

Zbliźniaczone osobniki o prążkowanych podłużnie ścianach

Po prawej kulista strefa przerostu wezuwianu z diopsydem

Warstewki wezuwianu

Na koniec...

Łączna miąższość skał wapniowo-krzemianowych wyżej opisywanej wychodni ma zaledwie około 140 metrów (Oberc-Dziedzic T., Madej S., 2013) przy jej rozciągłości wynoszącej w terenie około 2 km. Warstwa jest słabo odsłonięta, ale pomimo tego jest ona bardzo atrakcyjna naukowo i geoturystycznie.

Wykorzystane materiały i literatura wg kolejności użycia:

1. Wojnar B., 1995 - Analiza teksturalna i petrologia skał metamorficznych południowej części masywu strzelińskiego. Acta Universitatis Wratislaviensis, 1633, Prace Geologiczno-Mineralogiczne 46, str. 7–74
2. Beyrich E., Rose G., Roth I., Runge W., 1865 - Geologische Karte von dem Niederschlesischen Gebirge und den angrenzenden Gegenden, Karte von Strehlen und Umgebung 1:100 000, udostępniona dzięki Deutsche Fotothek

3. Schumacher E., 1878 - Die Gebirgsgruppe des Rummelsberges bei Strehlen, Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft Band 30 Heft 3, str. 427-520
4. Traube H., 1888 - Die Minerale Schlesiens, J. U. Kern's Verlag, Breslau
5. Pirokseny, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

6. Diopsyd, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

7. Wollastonit, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

8. Plagioklazy, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

9. Kwarc, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

10. Kalcyt, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

11. Grossular, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

12. Hessonit, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

13. Wezuwian, Wikipedia.org, [dostęp 2016-11-22] (pl.)

14. Borkowska M., 1961 - Notes of the lime silicate rocks from Samborowiczki in the Strzelin Granite Massif (Lower Silesia). Bulletin de L'Academie Polonaise des Sciences. Série des sciences géologiques et géographiques 9/1, str. 23–28.

15. Łobos K., 2006 - Mineralogiczna panorama Dolnego Śląska, Część I, str. 110-111, 3Nexus,Wrocław.
16. Karten des Deutschen Reiches 1:100 000 arkusz 475 Munsterberg (Ziębice) z 1893 roku udostępniony dzięki David Rumsey Map Collections w serwisie Mapster

17. Messtischblatt 1:25 000 arkusz Strehlen (Strzelin) z 1912 roku udostępniony dzięki Wydziałowi Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego w serwisie Mapster

18. Wójcik L., 1963 - Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów, arkusz Kuropatnik, Państwowy Instytut Geologiczny

19. Berezowska B., Berezowski S., Cwojdziński S., 1991 - Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów, arkusz Jegłowa, Państwowy Instytut Geologiczny

20. Oberc-Dziedzic T., Madej S. 2013 - Kamieniołom skały wapniowo-krzemianowych na wzgórzu Rokitki, Opis geostanowiska, Geopark.org.pl

Posty o pokrewnej tematyce:

1. Wapiennik Nowina